"Een groot kunstenaar doet nooit twee keer hetzelfde. Na het fabelachtige succes van 'The Pickwick Papers' was Dickens vastbesloten om niet het etiket 'schrijver van komische boeken' opgeplakt te krijgen. Bewust riskeerde hij zijn gevestigde reputatie door met een melodramatische roman over de onderste lagen van de maatschappij te komen, waarin hij zich bezighield met bittere armoede en ellende, kruimeldiefstal, moord en de galg. Het was een moedig gebaar voor een vijfentwintigjarige schrijver. Dickens had een baan geaccepteerd als redacteur van een nieuw maandelijks tijdschrift, opgericht door uitgever Richard Bentley, en de afleveringen van Oliver Twist zouden de hoofdmoot gaan vormen van Bentley's Miscellany. Zodoende stond niet alleen de reputatie van Dickens zelf op het spel, maar ook de reputatie van het blad. De afleveringen van Oliver Twist begonnen in februari 1837 en de serie liep door tot april 1839." (nawoord van prof. T.A. Birrell in het Nederlands vertaalde en door uitgeverij Het Spectrum B.V. uitgegeven boek Olivier Twist)
 |
| Charles Dickens |
De oorspronkelijke titel van de roman was 'Oliver Twist; or, the Parish Boy's Progress.' Eigenlijk begon Charles Dickens met een specifieke satire op de sociale misstanden die in het Victoriaanse Engeland heersten. Met zijn boek wilde hij armoede en sociale misstanden aan de kaak stellen. Eén van de misstanden was de armenzorg. In 1834 werd er een nieuwe 'Wet op de Armenzorg' ingevoerd, met de bedoeling een einde te maken aan de corruptie en het misbruik in het systeem. Door deze wet werd de voeding van de armen die te lang in het werkhuis verbleven, bewust beperkt tot 'dunne pap van havermeel.' Een andere regel was dat mannen en vrouwen strikt gescheiden moesten worden, om te voorkomen dat er nog meer paupers werden geboren. Jonge kinderen konden bij een baas in de leer worden gedaan en hun leergeld kon door het armenbestuur worden betaald. Al was het goed bedoeld, leidde de wet echter ertoe dat gewetenloze bazen de jonge leerlingen uitbuitten en vrijwel tot slaven maakten. De kritiek van Dickens op de nieuwe wet (hij was zeker niet de enige die kritiek had) was dat de wet werd opgesteld door theoretici die bittere armoede niet kenden en ook geen enig begrip opbrachten voor menselijke gevoelens en het leed van de armen. Dickens' kritiek was ook zeer terecht en had vooral te maken met zijn eigen jeugdervaringen. In 'Oliver Twist' schreef Dickens over kinderarbeid. Hij hoefde daarvoor niks te verzinnen, want hij had het als kind persoonlijk meegemaakt. In de negentiende eeuw was kinderarbeid de normaalste zaak in Engeland, Nederland, Frankrijk en veel andere Europese landen. In die tijd moesten kinderen van 's ochtends heel vroeg tot 's avonds werken. Soms wel zestien uur per dag. Als ze hun werk niet goed deden, dan kregen ze een flink pak slaag. Het kwam geregeld voor dat kinderen vaak gevaarlijke klusjes moesten verrichten en een paar vingers of een hand kwijtraakten door een van de machines. Ze verdienden heel weinig of nauwelijks geld. Charles Dickens kende de schrijnende toestanden bijzonder goed en wist dat de kinderarbeid zeer onrechtvaardig was.
 |
| Oliver Twist (links) en mr. Bumble (rechts). Geillustreerd door Charles Edmund Brock |
De vader van Charles Dickens was een niet al te arme ambtenaar en een vrolijk mens. Hij gaf grote feesten, was een goede en geweldige vader voor zijn kinderen maar maakte op een ongeloofelijke manier grote schulden waardoor hij in de gevangenis ging belanden. Charles was toen elf jaar en moest van school gaan om wat ergens te gaan verdienen. Een ver familielid van zijn moeder bezat een schoensmeerfabriek en bij wijze van grote gunst mocht de jongen bij deze man 'in de leer' komen. "Mijn vader en moeder waren zo blij,"schreef Charles later verbitterd;"dat het leek alsof de man op zich nam mijn verdere studie en een goeie school te bekostigen." Maar van die 'goeie school' was er niets gekomen. Het waren de sloppen en stegen van het donkere en mistige Londen van de negentiende eeuw, met al hun grauwe en verpauperde mensen die de opvoeding van de jonge Charles bepaalden. In de schoensmeerfabriek was het zo donker, wemelde het van de ratten en het stonk zo erg. Charles moest in zijn eentje op een van de zolderverdiepingen een afschuwelijk werk verrichten; het plakken van etiketten op flessen schoensmeer. Hij maakte voor het eerst kennis met een van de oudere jongens, Bob Fagin geheten. Bob Fagin beschermde Charles tegen de pesterijen van de oudere jongens. Op 'n dag, toen Charles last van buikkrampen had, maakte Bob voor hem een bed van houtwol en vulde lege schoensmeerflessen met heet water bij wijze van kruiken. Bob Fagin leeft in de roman Oliver Twist voort als de schurk en bendeleider Fagin. Charles die jeugdtrauma had opgelopen, wilde erover nooit praten. Zelfs zijn kinderen hoorden er niets van. Prof. T.A. Birrell schreef in zijn nawoord;"Als Fagin en Monks de trauma's van de vroege jeugd van Dickens weerspiegelen, dan weerspiegelt de moord op Nancy het trauma van zijn volwassenheid."
 |
| Fagin. Geillustreerd door Joseph Clayton Clark (1889) |
Het verhaal Oliver Twist speelde zich af in het negentiende-eeuwse Londen. In die tijd was Londen de grootste en belangrijkste stad. Er woonden toen vier miljoen mensen. De misdaad tierde ook welig in deze stad. Er waren enorm veel misdadigers, inbrekers, dieven en overvallers van alle leeftijden. De straffen waren in die tijd heel bijzonder zwaar. Bij zware misdaden kregen de misdadigers de doodstraf. Sommigen werden naar Australië verbannen, zoals ook het geval was met de personage Jack Dawkins, beter bekend als the Artful Dodger, uit de roman. De personages in de roman 'Oliver Twist' waren de belichaming van verschillende lagen uit de negentiende-eeuwse samenleving. Mr. Brownlow die over Oliver Twist ontfermde, en Fagin waren de tegenpolen, de personificatie van goed tegenover kwaad. Terecht schreef professor T.A. Birrell;
"Het is opvallend dat de toon, waarop Dickens de Londense onderwereld van dieven en prostituées beschrijft, niets moralistisch heeft. Hij probeert niet te laten zien dat 'misdaad niet loont', of dat er 'orde en wet' moet heersen, en hij wil zelfs niet protesteren tegen het in het openbaar ophangen van misdadigers (iets dat in feite pas in 1868 werd afgeschaft). Hij wil de lezer doordringen van het gruwelijke van Fagins wereld. Wanneer Oliver voor de eerste keer 'in de leer gaat' als zakkenroller, laat Fagin hem met opzet een boek lezen om hem kennis te laten maken met het leven dat hij zal gaan leiden."
 |
| Een scene uit de film 'Oliver Twist' (1948). De rol van Oliver Twist werd gespeeld door John Howard Davies |
 |
| Een scene uit de musical 'Oliver!' (1968). De rollen van Oliver Twist en Artful Dodger werden gespeeld door Mark Lester (links) en Jack Wild (rechts) |
Wereldwijd zijn er miljoenen exemplaren van het verhaal 'Oliver Twist' verkocht. Het verhaal is ook meermalen verfilmd. Er zijn ook toneelstukken en musicals van gemaakt. Alleen van Oliver Twist zijn er tientallen versies (soms afwijkende) gemaakt. Bijvoorbeeld in de film 'Oliver Twist' (1948) is mr. Brownlow de grootvader van Oliver, terwijl het in Charles Dickens' originele roman niet vermeld is! In 1974 werd de roman als stripalbum door uitgeverij Amsterdam Boek B.V. uitgegeven.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten