Alleen op de Wereld

Wie zegt dat kinderarbeid niet bestaat en ook niet van de tijd is, moet wel haast een gek zijn. Kinderarbeid bestaat nu nog steeds in andere delen van de wereld en komt ook in enkele Europese landen voor. In het negentiende-eeuwse Europa was kinderarbeid een normaalste zaak geweest. De 19e eeuw was een roerig periode van de industriële revolutie geweest. Sinds de uitvinding van de stoommachine groeiden ambachtelijke en kleinschalige werkplaatsen uit tot grote fabrieken en ze vormden samen een grootschalige industrie. De producten werden steeds goedkoper. Maar de industriële revolutie had grote sociale en demografische gevolgen voor de bevolking; dorpelingen verlieten het platteland en vertrokken naar de steden waardoor verstedelijking en verpaupering schrikbarend toenamen. En de arbeiders verloren hun zelfstandigheid en konden hun eigen werktempo niet meer bepalen doordat de arbeid als loonarbeid uitgevoerd werd. En kinderen werden door de fabrikanten (en ook ouders) als inkomstenbron gezien en op 'n schandalig wijze uitgebuit. Fabriekskinderen moesten van 's ochtends heel vroeg tot 's avonds laat in een fabriek of op het land werken. In een fabriek werkten ze wel twaalf  (soms zestien) uur per dag. Veel kinderen waren ondervoed en ziek. Velen stierven aan ondervoeding doordat ze meestal geen brood, geen vis, geen vlees aten.  Het kwam veel voor dat kinderen levensgevaarlijke werk verrichtten en een paar vingers of een hand kwijtraakten door een ongeluk met een machine. Kinderen die zo'n zware arbeid in erbarmelijke omstandigheden moesten verrichten, werden heel weinig of nauwelijks betaald. Kindermishandeling was ook in die tijd heel normaal: kinderen die hun werk niet goed verrichtten, kregen een flink pak slaag. Het afranselen van kinderen was in die tijd heel onmenselijk. Het kwam wel eens voor dat een flink pak slaag dodelijk afliep. Dat wisten enkele wereldberoemde schrijvers als Charles Dickens en Hector Malot ook. Met hun boeken wilden ze de negentiende-eeuwse misstanden als kinderarbeid en mishandeling aan de kaak stellen. 

Kinderarbeid in een textielfabriek in USA (1909)

De Franse schrijver Hector Malot (1830-1907) was beslist géén romanticus. Hij wilde alleen maar de keiharde werkelijkheid laten zien. In zijn wereldberoemde boek 'Alleen op de wereld' staan een aantal gruwelijke en mensonterende avonturen beschreven. Neem bijvoorbeeld de mijnramp. Malot vertelt dat mijnwerkers geen pensioen kregen, en dat wie bijvoorbeeld door een ongeval niet meer kon werken, doodhongerde. Ook was het bekend dat kinderen in de mijnen werkten. Hector Malot waagde zich ook erop kindermishandeling en uitbuiting in zijn boek te beschreven. Op 'n dag kwam Malot zijn manuscript 'Alleen op de wereld' bij Hetzel brengen. Pierre-Jules Hetzel (1814-1886) was de Parijse uitgever die ook de boeken van Jules Verne had uitgegeven. Hij had het boek bij Malot besteld en wilde hem als een gevoelig boek over kinderen uitgeven. Hetzel ontving Malot hartelijk, droeg hem een stoel bij het uitgeversbed te schuiven en van wal te steken. Want Hetzel, zelf een slimme zakenman, kon in een bed veel beter nadenken dan op een stoel. Als hij wat in je boek zag en het wilde uitgeven, was je bij voorbaat van succes verzekerd. Malot las zijn manuscript voor en Hetzel luisterde een uur lang naar de welluidende stem van Malot. Opeens onderbrak hij hem met een heftig gebaar. "Dit gaat te ver!"riep Hetzel verontwaardigd. "Het is fijn dat je zo je best hebt gedaan om je lezers te laten huilen, maar ik vind het niet goed dat je een bruut ten tonele voert die arme, kleine jongetjes met een eind hout slaat. Dat kan niet!" De passage ging over een man in een van de achterbuurten van Parijs die een aantal jongens tussen acht en twaalf jaar de straat opstuurde om te bedelen en te stelen. Elk van die jongens moest een bepaalde hoeveelheid geld bij elkaar bedelen en wie met minder thuiskwam dan de bruut eiste, kreeg stokslagen (in sommige vertalingen zweepslagen) voor elke ontbrekende sou. Malot antwoordde dat er in elke grote stad schoften woonden op wie de politie geen greep heeft, die kinderen op deze afschuwelijke manier uitbuitten. "Dat weet ik,"antwoordde Hetzel,"Maar het publiek wil dat niet lezen, je moet het echt veranderen." Malot weigerde echter en vond dat stokslagen in zijn boek moesten blijven voorkomen. Dus vertrok hij uit het uitgeverskantoor met het manuscript. Voorlopig werd het boek 'Alleen op de wereld' niet uitgegeven. Maar na de Frans-Duitse oorlog veranderde Hetzel van mening en hij ontbood Malot weer aan zijn bed. En hij verzocht hem 'Alleen op de Wereld' opnieuw te schrijven. Ook verzekerde Hetzel hem dat zweepslagen in het boek gewoon blijven voorkomen en het ook uitgegeven zou worden. Dat deed Malot. 



Hector Malot

Pierre-Jules Hetzel

Boek cover 'Sans Famille',
uitgegeven door Hetzel

Een Nederlands uitgave van 'Alleen op
de wereld.' Zesde druk in 1952

Het boek 'Alleen op de wereld' verscheen in 1878. De originele Franse titel van deze boek is 'Sans Famille.' De hoofdpersoon van dit verhaal is Remi, een Frans jongetje. Het interessante is dat Hector Malot zijn fictieve figuren in zijn verhaal niet als engelen of als schoften afschilderde. Niemand is helemaal slecht, niemand is helemaal goed. Vitalis, de oude mysterieuze muzikant, met wie Remi door Frankrijk trekt, is een goed mens. Maar toch heeft hij niet zonder eigenbelang Remi van diens pleegvader gehuurd. Hij wil graag wat gezelschap hebben op zijn lange voettochten door het land. Bovendien is Remi sterk, intelligent en gezond. Hij zal mee kunnen helpen met het geven van muziek - en toneelvoorstellingen in de dorpen en steden. Als Vitalis op het moment sterft, heeft Remi hem het hardst nodig! En Mattia, een verlegen jongetje maar een begaafde violist, wordt een trouwe makker van Remi. Ook schilderde Malot de bazen van de mijn niet als onverschillige en ongevoelige geldwolven af, terwijl de mijnwerkers met man en macht proberen hun zeven kameraden te redden. Nee, het is juist de mijningenieur die de moed erin houdt en inspireert bij het reddingswerk. Bovendien werd Hector Malot als een van de meesters van het realisme gezien. Het realisme is de kunst waarbij het uitbeelden van de werkelijkheid voorop staat. In de tijd van Hector Malot rekende men af met de suikerzoete leugens van de romantiek. Hoewel de meeste boeken die Malot schreef, in de vergetelheid geraakt zijn, wordt 'Alleen op de wereld' nog altijd door jong en oud gelezen, omdat het een boek is; rein, eenvoudig, boeiend en vol afwisseling. Deze verhaal is enkele malen verfilmd en ook in televisie-series uitgezonden. 

Cover DVD 'Sans Famille.' De televisie-
serie werd in 1981 uitgezonden

Cover DVD 'Remi Sans Famille.' De van
oorsprong Japanse animatie-serie werd in
in 1983 uitgezonden.

In 1974 werd 'Alleen op de wereld' als stripverhaal door Uitgeverij Amsterdam Boek B.V. uitgegeven. Hier is het onderstaande stripverhaal dat je ervan zult genieten.